"Кировтааһы чох разреһа" ААУо гендириэктэрэ Юрий Николаев этэринэн, муҥутаан урут сэбиэскэй кэмҥэ чох хостооһуна 80 тыһ. туоннаҕа тиэрдиллэ сылдьыбыт. "СӨ ОДьКХ" ГУП Дьабарыкы Хайа чоҕун аҕалар буолуоҕуттан, итиэннэ Үөһээ Бүлүү улууһа гааска көһүөҕүттэн, күрэҥ чох атыытын кээмэйэ аччаабыт. Киров чоҕун сүрүн атыылаһааччыларынан "ОДьКХ" ГУП Ньурбатааҕы салаата, "Арыылаах" ХЭТ, "ЖКХ-Альтернатива", улуус олохтоохторо уонна тэрилтэлэрэ буолаллар.
"Бу кэм устата 1 мөл. тахса т күрэҥ чох хостонно, - диир Юрий Револьевич. - Чох разреһыгар бэриллибит "горнай отвод" иһинэн 850 тыһ. туонна үөрэтиллибит чох саппааһа баар. Дьиҥэ, чохтоох сир манан эрэ бүппэт, ыраах сиринэн тайыыр. Күрэҥ чох саппааһын 1 млрд. тахса туонна диэн сабаҕалыыллар. Тэрилтэ бүгүҥҥү бэйэтин кыаҕынан 100 тыһ. да туонна чоҕу хостуур кыахтаах эрээри, атыыга төһө барарыттан тутулуктанан сыллата 25-27 тыһ. т хостонор. Бу чох "2Б" мааркалаах (күрэҥ чох). Бу чоҕунан Ньурба улууһа эрэ буолбакка, Үөһээ Бүлүү улууһун гаас киирбэтэх нэһилиэктэрэ: Быракаан, Сургуулук, Дүллүкү, Далыр эмиэ хааччыллан олороллор.
Былырыын уонна быйыл пандемиянан сибээстээн, итиэннэ чох атыылаһар тэрилтэлэр төлүүр кыахтара аччаан диэххэ дуу, балаһыанньабыт наһаа бэрт буолбатах. Ол эрээри букатын мөлтөхтүк олоробут диэбэппин, чөллөөхтүк олоробут. Бу сыл саҕаланыытыгар тымныы уһуннук турбут кэмигэр чоххо наадыйыы лаппа улааппыта. Биһиэхэ чохпут барара үчүгэй эрээри, улахан тымныыларга тиэхиньикэ үлэлиирэ уустуктардаах.
20-чэ тиэхиньикэлээхпит, ол иһигэр 4 бульдозер, 2 погрузчик, цистарналаах тягач уонна самосваллар. Сүрүн тиэхиньикэбит үгүс өттө эргэрдэ, үлэҕэ эрэйдээх уонна ороскуоттаах. Үлэбитин-хамнаспытын ырытан, былааннаан, төһө кыалларынан матырыйаалынай-тэхиниичэскэй базабытын саҥарда сатыыбыт. Биһиги чоҕу дэлби тэптэрэн буолбакка, бульдозерынан астаран, сир үрүт араҥатын арыйан ылабыт. Онон кыахтаах тиэхиньикэ наада диэн, былырыын уһатан төлүүргэ "Шантуй" Кытай 50 туонналаах ыарахан бульдозерын ылбыппыт. Ону таһынан лизиҥҥэ 2 "FAV" аналлаах чох таһар массыыналары атыыластыбыт. "Камазтар" муҥутаан 12 т чоҕу илдьэр буоллахтарына, саҥа массыыналарбыт 40 туоннаны илдьэллэр.
Оттук сезона чугаһаан эрэринэн сибээстээн, карьербыт үрүт араҥатын арыйан чоҕу хостуур үлэни саҕалаабыппыт. Өссө төһө чох баарын аахтарыахтаахпыт, "горнай отводпут" кыраныыссатын улаатыннарыахтаахпыт.
Тэрилтэ штаттаах 29 үлэһиттээх, ону таһынан дуогабарынан үлэлээччилэр бааллар. Онон билигин 40-чабыт. Үлэһиттэр орто саастара - 38. Уурайан барыы диэн суох, сүүмэрдэммит кэлэктиип үлэлиир. Тэрилтэ киэн туттар, убаастанан үлэһиттэринэн механик Юрий Михайлович Алексеев, бульдозерист Николай Михайлов, кырдьаҕас суоппар уонна идэлээх сойуус бэрэссэдээтэлэ Николай Афанасьевич Семенов, погрузчик тырахтарыыһа Григорьев Александр Петрович буолаллар. Бэтэрээннэрбит элбэхтэр, олор истэригэр тэрилтэни уустук кэмҥэ салайан үлэлэппит Никифоров Валентин Михайловиһы, маастар Илья Егорович Даниловы уо.д.а. ааттыыбын. Биир кэмҥэ, 10-тан тахса сыллааҕыта улууспут барыта Дьабарыкы Хайа чоҕор көспүт кэмигэр чох атыыта 3 тыһ. туоннаҕа диэри түһэн хаалбыта. Онно тэрилтэ эстэр турукка тиийэн баран син тулуктаһан тыыннаах хаалбытыгар разрез салалтатын кылаата эмиэ улахан. Тэрилтэҕэ уруккуттан олоҕурбут үгэс быһыытынан бэтэрээннэрбитин мэлдьи чиэстиибит, умнубаппыт.
Дьабарыкы хайа чоҕун кытта тэҥнээтэххэ, күрэҥ чох итиини биэрэринэн тиийбэтэ биллэр. Киров чоҕо орто хаачыстыбалаах, ситэ буһа илик "эдэр" чох буолар, элбэх булкаастардаах. Ол иһин омук сирдэриттэн кэлэн үөрэппиттэр эбит. Чох хас да мөлүйүөнүнэн сыллар тухары сир анныгар сытан "ситэн" таас чоххо кубулуйар, итиини биэрэрэ оччоҕо үрдүүр. Күрэҥ чох сыаната Дьабарыкы хайа чоҕуттан төһө эмэ чэпчэки, туоннатын 1900 солк. илдьэн биэрэбит.
Улууска сүрүннээн таас чоххо анаммыт оһохтор үлэлии тураллар. Биһиги Киров чоҕор сөп түбэһэр оһохтору оҥортороору, Новосибирскай, Санкт-Петербург, Барнаул собуоттарын кытта үлэлэстибит.
Санкт-Петербургтааҕы собуот оҥорбут экспериментальнай хочуола сөп түбэстэ эрээри, оборудованиета наһаа сыаналаах буолан таҕыста. Ол иһин орто соҕус сыаналааҕы булан оҥортороору көрдүүбүт. Атын дойдулары көрдөххө, оттуктарын наһаа ыраахтан таспакка, чугастан ылан туһаналлар.
2020 с. тэрилтэбит эргиирэ 60 мөл. солк. тэҥнэстэ. Бу сыл түмүгүнэн арыый үрдүүрэ күүтүллэр. Үлэһиттэр орто хамнастара - 39 тыһ. солк. кэриҥэ. Үлэ төлөбүрэ үксүн кыайыынан буолар. Тэрилтэҕэ харчы киллэрэр араас суоллары тобулан үлэлиибит. Кыһалҕа да күһэйэр, чохпутун атыылаһар тэрилтэлэр кэмигэр төлөөн испэттэрэ ыарахаттары үөскэтэр. Ньурба аэропордун балаһатын оннун үрдэтиигэ, итиэннэ Алын Бэстээххэ, Чурапчыга таһаҕас таһыытыгар баран үлэлээтибит. Тэрилтэбит туһааннаах хайысхата да буолбатар, көмөлтө хаһаайыстыба быһыытынан 10-тан тахса сылгылаахпыт. "Киров-Строй" диэн дочернэй тэрилтэлээхпит туспа юридическай сирэй.
Улуустан үп көрүллэн чоҕу үлтүрүтэр-суортуур тэрил атыылаһыллан кэлбитэ. Хомуйан бүтэрбиппит кэриэтэ эрээри, билиҥҥитэ үлэлэтэргэ улахан наадыйыы суох. Чохпут сымнаҕас буолан бытарытарга 30%-на быыл буолар, ону ханна гыныахпытый. Чоҕу брикэттиир судургута суох дьыала буолбатах. Кыра кээмэйдээх чохпут сыанатын үрдэтэрбит эмиэ сатаммат, оччоҕо атын чоҕу хостуур тэрилтэлэри кытта күрэстэһиини тулуйбат буоллахпыт.
Автопаарканы салгыы саҥардар былааннааахпыт, саҥа погрузчик ылыныахпытын баҕарабыт. Базабыт эргэрэн, итини тутан үлэлэтэр ороскуота улаатта. Карьер ойоҕоһугар баар каркаһы туһанан саҥа база туттаары бырайыактыыр үлэни ыыттара сылдьабыт, бүтэрэн эрэллэр. Чох атыылаһааччылар кэмигэр төлөһөллөрүн ситиһэр сыаллаах, кинилэрдиин сыһыаммытын уларытан дуогабарга уларытыыы киллэриэхпит.
Акционербыт улуус дьаһалтата буолар, өйөбүл баар, өрөспүүбүлүкэ таһымыгар интэриэспитин мэлдьи көмүскүүллэр. Биһиги тэрилтэ бэйэтин кыһалҕатын бэйэтэ дьаһаныахтаах диэн санаалаахпыт. Арай улахан бырайыакпытыгар - базабытын саҥардан тутууга бэйэбит эрэ кыаммаппыт, онон инникитин улуус өттүттэн көмө оҥоһуллара буоллар диэн баҕа санаалаахпын.
Түмүккэ тэрилтэ үлэһиттэрин уонна бэтэрээннэрин Шахтер күнүнэн истиҥник эҕэрдэлиибин, үтүө доруобуйаны, дьолу-соргуну уонна этэҥҥэ буолууну баҕарабын!"
Ньурба улууһун дьаһалтатын пресс-сулууспата